METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

22 | 2. PODSTAWY TEORETYCZNE METODY Podstawą teoretyczną metody animacji społeczności lokalnych na rzecz dobra wspólnego są koncepcje dotyczące dóbr wspólnych, w szczególności – choć nie wyłącznie – te, które sformułowała amerykańska noblistka Elinor Ostrom. Istotą teorii dóbr wspólnych sformuło- wanej przez Ostrom jest zarządzanie przez społeczność dobrami wspólnymi dla jej mieszkań- ców. Celem tego rozdziału jest przedstawienie w sposób w miarę prosty i przystępny podsta- wowych założeń teorii dóbr wspólnych, na których opiera się metoda. Przesłanką do stworzenia teorii dóbr wspólnych stały się problemy związane ze wspólnym działaniem i chęć znalezienia skutecznych sposobów ich rozwiązywania. Żeby lepiej zrozu- mieć te problemy, posłużmy się przykładem z teorii gier. „Garnek pełen dukatów”, czyli o magii wspólnego działania Wyobraźmy sobie, że zostaliśmy zaproszeni do gry zwanej „Garnek pełen dukatów” 13 . Jej pod- stawowe zasady są następujące: • celem gry jest zdobycie jak największej liczby dukatów, • każdy uczestnik dostaje 10 dukatów na początek gry, • otrzymane dukaty można zachować dla siebie lub wrzucić do wspólnego garnka, • garnek jest magiczny: podwaja wszystkie dukaty wrzucone do niego, a po operacji tego magicznego podwojenia dukaty z garnka zostają podzielone po równo między wszystkich uczestników gry. Ile dukatów wrzucimy do garnka? Warto przez chwilę się zastanowić, jak rozwiązać ten pro- blem. Z jednej strony wspaniale byłoby skorzystać z magii garnka – nie co dzień ma się przecież taką okazję. Z drugiej strony, jeśli inni wrzucą swoje dukaty, to my dostaniemy część ze wspól- nego garnka, a zachowamy również swoje dukaty. Jest to niewątpliwie kusząca perspektywa. Poza tym jakie to ryzyko! 13 Gra dydaktyczna „Garnek pełen dukatów” została opracowana przez autorki na potrzeby zajęć o modelowaniu zjawisk społecznych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego i jest od ponad 10 lat wykorzystywana na zajęciach i poza nimi, np. na Festiwalu Nauki. Przebieg gry, rozgrywanej w kilku rundach i z różnymi dodatkowymi instrukcjami i warunkami, jest zazwyczaj bardzo podobny. To, co wspomaga wyższy poziom współpracy, to możliwość komunikowania się, jawność, perspektywa przyszłych interakcji. Grupy rozgrywające grę tworzą zazwyczaj ad hoc na jej potrzeby różne systemy kontroli społecznej, czy to rozproszone (jawne pokazywa- nie, ile się wrzuca – wszyscy gracze są obserwatorami), czy w postaci jednej lub kilku osób biorących na siebie rolę kontrolujących (jedna osoba lub „komisja” zbiera kartki i sprawdza).