METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

| 89 Dowodem na to może być niski poziom wzajemnego zaufania, które jest podstawą kapitału społecznego. Rosnący trend w tym obszarze nie tylko został zahamowany, ale odsetek Pola- ków ufających innym zmniejszył się w ostatnich kilku latach 37 . Z sondażu CBOS wynika także, że Polacy ufają przede wszystkim członkom swoich rodzin, po- ziom zaufania spada wyraźnie wobec osób niespokrewnionych. To przejaw silnego kapitału spo- łecznego zwanego kapitałem integracyjnym (ang. bonding social capital) i słabości kapitału po- mostowego (ang. bridging social capital). Takie rozróżnienie kapitału społecznego wprowadził Putnam 38 . Kapitał integracyjny łączy małe grupy ludzi, na przykład rodziny, grupy koleżeńskie czy też niewielkie społeczności lokalne, ale ma charakter zamknięty, przeciwstawiający te grupy innym, co rodzi konflikty międzygrupowe. Znacznie cenniejszy z punktu widzenia relacji mię- dzyludzkich jest kapitał pomostowy, który nie tylko spaja członków określonej społeczności, ale sprzyja tworzeniu więzi pomiędzy różnymi grupami, wspólnotami i ich członkami. Spadek poziomu zaufania to efekt kilku co najmniej czynników, z których największe znaczenie mają nasilające się w polskim społeczeństwie podziały 39 . Niski poziom wzajemnego zaufania nie sprzyja współpracy , a to drugi istotny składnik kapitału społecznego. Utrudnia budowanie wspólnoty, zniechęca do działań na rzecz innych. Potwierdza to sondaż z początku 2019 roku, w którym tylko 7 proc. dorosłych Polaków zadeklarowało, że w ostatnim roku pracowało jako wolontariusz, a 21 proc. przeznaczyło pracę lub usługi na cele dobroczynne 40 . Współdziałanie utrudniają również coraz częstsze przejawy mowy nienawiści, nietolerancji i wzajemnej agre- sji, nie tylko w świecie wirtualnym, lecz także realnym. W skali mikro, w społecznościach lokalnych, rzeczywistość niekiedy wygląda inaczej. Miesz- kańcy potrafią określać to, co jest dla nich ważne, i wspólnie działać, żeby to osiągnąć. Naj- częściej dzieje się tak w małych wspólnotach lokalnych, opartych na bliskich więziach mię- dzyludzkich i częstych bezpośrednich kontaktach. Wmniejszych wspólnotach łatwiej współ- pracować , co potwierdzają doświadczenia programu „Lokalne Partnerstwa PAFW”, „Działaj Lokalnie” oraz innych programów PAFW. Z tych doświadczeń wynika również, że ważnym czynnikiem stymulującym rozwój współpracy mieszkańców jest otwarty, aktywny i prooby- watelski samorząd lokalny . Aktywnych społeczności lokalnych jest jednak wciąż zbyt mało, żeby zmienić obraz całego spo- łeczeństwa, co potwierdzają wcześniej przytoczone dane. 37 Zaufanie społeczne , komunikat z badań nr 43/2020, CBOS, kwiecień 2020. 38 R. Putnam, Samotna gra w kręgle , Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009. 39 Nasilanie się podziałów społecznych w Polsce pokazał m.in. sondaż BBC Global Survey. A world divided? , Ipsos, 2018. 40 Aktywności i doświadczenia Polaków w 2018 roku, komunikat z badań nr 20/2019, CBOS, luty 2019.