METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

30 | Wróćmy do pytania o rzucanie papierka po batoniku. Część osób zapewne odpowie: „Ale co by ludzie powiedzieli?” albo „Nie, bo to jest chyba zabronione”. Tu nasze zachowanie opiera się na lęku przed karą, sankcją . Może być ona formalna (spisana – np. gdy za śmiecenie można dostać mandat) lub nieformalna (gdy obawiamy się tylko „krzywego spojrzenia” innych ludzi). To, na ile sankcje i normy będą działały i które z nich będą w danym przypadku skuteczniejsze, zależy do wielu czynników, w tym również tych związanych z kulturą. Są kraje, gdzie śmiece- nie na ulicy nie zrobi na innych większego wrażenia, a są takie, w których normy są tak silne, że nikt się na to nie odważy. Podobnie jest z sankcjami, wiele zależy od tego, na ile są nie- uchronne i jak są poważne. Oczywiście sprawa jest dość złożona i rzadko odpowiedź na pytanie, dlaczego ktoś nie rzucił papierka na ulicę, jest jednoznaczna. Zadajmy sobie inne pytanie: dlaczego kupujemy bilety w autobusie, tramwaju, metrze? Otóż, z jednej strony boimy się kontroli (sankcje), z drugiej zaś wielu z nas nie czułoby się dobrze, nie płacąc za bilet, podczas gdy inni płacą. Ponadto nie czulibyśmy się komfortowo, jadąc na gapę, bo wiemy, że z biletów (przynajmniej częściowo) finansowana jest komunikacja. Innymi słowy, jeśli nikt z nas nie będzie biletów kupował, jakość transportu się pogorszy. Jak radzą sobie z tym firmy transportowe? Ich strategie są złożone. Z jednej strony pasażerowie boją się sankcji w postaci mandatu, nie są pewni, kiedy nastąpi kontrola, a dodatkowo firmy często manipulują wysokością mandatów i częstotliwością kon- troli. Z drugiej – zdarza się ograniczanie dostępu do dobra, np. przez instalacje bramek wmetrze albo sprzedaż lub sprawdzanie biletów przez kierowców autobusów. Kolejna droga to odwo- ływanie się do systemu norm. Działają one, jeśli np. czujemy się nieswojo czy nieuczciwie, nie płacąc za bilet. Na tym bazują też kampanie społeczne zachęcające do kupna biletów (hasła w rodzaju: „Wejdź, jeśli grasz fair… albo ryzykuj wyjście ze wstydem”, „Skasuj bilet, nie ryzykuj utraty 220 dolarów” 19 ). W końcu można też odwoływać się do roli, jaką bilety odgrywają – np. przez informowanie o kosztach niekupowania biletów przez wiele osób: groźbie pogorszenia jakości usług. 19 Hasła z australijskiej kampanii społecznej poświęconej walce z unikaniem kupowania biletów. Więcej: https://www.adelaidemetro.com.au/Fare-Evasion/Home (tłum. własne).