METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

| 27 Problemem o podobnym charakterze – ale na większą skalę – jest unikanie opodatkowania. W dotychczasowych przykładach gapowiczem można by nazwać też: • osobę, która grając w „Garnek pełen dukatów”, nic nie wrzuca (a korzysta z tego, że inni wrzucają), • osobę, która zaśmieca park, ale korzysta na tym, że inni po sobie sprzątają, • każdego korzystającego z Wikipedii. Przykłady te pokazują, że konsekwencje „jazdy na gapę” mogą być bardzo różne i bardzo róż- nie oceniane, w niektórych przypadkach takie zachowanie ma mniejsze, a w innych większe znaczenie. Kiedy nikt nie płaci za transport publiczny, firma transportowa będzie miała trudno- ści z utrzymaniem usług na odpowiednim poziomie, a nawet może zbankrutować. Trudno też wyobrazić sobie świat, w którym nikt nie płaci podatków. Co stałoby się z drogami, ze szkoła- mi, szpitalami? Gdy ktoś w projekcie uchyla się od pracy, inni muszą postarać się bardziej, żeby zadanie było wykonane. Z drugiej strony nie przeszkadza nam, że z oświetlenia drogi w naszej gminie korzystają wszyscy przejeżdżający tą drogą, a nie tylko osoby płacące podatki. Wkontekście gapowiczówwarto zwrócić jeszcze uwagę na dwie kwestie. Pierwsza to, że kon- sekwencje jazdy na gapę są mniej dotkliwe w przypadku dóbr publicznych niż w przypadku wspólnych zasobów . Kiedy mamy do czynienia z dobrami, których ubywa, gdy inni z nich ko- rzystają, bardziej nam przeszkadza, gdy ktoś „jeździ na gapę”. Większym problemem jest to, że ktoś nie płaci za miejsce parkingowe i je zajmuje, niż to, że ktoś nie dokłada się do dobra, którego nie ubywa. Druga kwestia to dopuszczalność pewnego poziomu „jazdy na gapę” w przypadku wielu dóbr wspólnych , przy czym osoby zachowujące się uczciwie nadal odnoszą korzyść ze swo- jego zachowania. Pokazuje to najlepiej „Garnek pełen dukatów”. Jeżeli uczestniczy w tej grze 10 osób, to co się stanie, jeśli 6 osób wrzuci wszystko do garnka, a 4 nic nie wrzucą? W garnku znajdzie się 60 dukatów, a po magicznym rozmnożeniu będzie ich 120, co daje aż 12 dukatów dla każdego niezależnie od tego, czy wrzucił coś samemu, czy też nie. Jeśli sześć osób umówi się w wiążący sposób, że wrzucają wszystko, otrzymają po 12 dukatów – więcej, niż miały na początku. Zyskają, mimo że mogą się poczuć wykorzystane, bo czworo gapowiczów zakoń- czy grę z 22 dukatami (12 z garnka plus 10, które zachowali dla siebie). Mogą, ale nie muszą. Jeśli liczy się dla nich ich własna sytuacja, to niekoniecznie musi im przeszkadzać to, że ktoś skorzystał z ich działań bez ponoszenia kosztów.