METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

| 25 Różne rodzaje dóbr Problemy związane ze wspólnym działaniem są typowe dla dóbr, które są wspólne dla co naj- mniej kilku, a częściej znacznie większej liczby osób. Przy czym dobra te mogą mieć różny cha- rakter. Po pierwsze, mamy dobra, z których użytkowania trudno jest kogoś wykluczyć , i takie, gdzie jest to możliwe. W przypadku oświetlenia na ulicach miasta, nawet jeśli ktoś nie płaci podatków, a więc nie składa się na to oświetlenie, może z niego korzystać. Innymi przykładami takich dóbr są parki, drogi publiczne, a także szerzej – powietrze czy czyste rzeki. Podobny charakter ma też Wikipedia – każdy z dostępem do internetu może korzystać ze zgromadzonej w niej wiedzy niezależnie od tego, czy wspiera rozwój tego niezwykłego przedsięwzięcia przez tworzenie treści lub finansowo, czy też nie. Z drugiej strony mamy dobra, z których użytkowania możemy łatwo kogoś wykluczyć . Są to wszystkie dobra typowo prywatne, jak nasze mieszkanie, samochód czy ogródek. A tak- że dobra, które dzielimy z innymi, z tym że dostęp jest przyznawany tylko pewnej grupie osób. Jeśli zamontujemy w domu router, to z wi-fi mogą korzystać tylko ci, którzy otrzymają hasło. Nasi sąsiedzi, nawet gdyby próbowali się podłączyć, nie zrobią tego, chyba że zdecydujemy inaczej. Wtedy jednak możemy np. poprosić ich o partycypowanie w kosztach. Pokusa ko- rzystania ze wspólnego dobra bez ponoszenia kosztów jest typowa dla sytuacji, gdy mamy do czynienia z dobrem, z którego korzystania trudno jest kogoś wykluczyć. Kolejna istotna kwestia to, na ile cudze wykorzystywanie danego dobra umniejsza moją moż- liwość korzystania z niego . Dotyczy to z reguły tzw. dóbr limitowanych, których wielkość jest ograniczona. Przykładem może być budżet obywatelski gminy, z którego są finansowane pro- pozycje zgłaszane przez mieszkańców. Każdy może taką propozycję przedstawić, ale nie każda z tych propozycji będzie mogła być zrealizowana, bo środki na to przeznaczone są ograniczone. Jeżeli zostaną sfinansowane określone projekty, to na realizację pozostałych nie starczy już pieniędzy. Dobra limitowane w praktyce wiążą się z  konkurencyjnością w dostępie do nich, dlatego dysponenci tych dóbr często ustalają kryteria czy zasady ubiegania się o nie. W przy- padku budżetu obywatelskiego podstawowe kryterium przyznania finansowania to zdobycie dla projektu największego poparcia mieszkańców. Na drugim krańcu skali mamy dobra nierywalizacyjne : ilość światła latarni nie zmniejsza się niezależnie od tego, ile osób przechodzi pod nimi. Czyste powietrze w danej gminie jest czymś, z czego korzystamy wspólnie, i liczba osób oddychających nim nie wpływa na jego ilość ani ja- kość. Do pewnego stopnia jest tak również w przypadku dróg publicznych, choć tutaj – jeśli bardzo wiele osób z nich korzysta – mogą pojawić się koleiny lub dziury, a więc przy pewnej liczbie użytkowników jakość dobra będzie się pogarszać. Między skrajnościami mamy też wie- le przypadków pośrednich. Jest nim chociażby wspomniane już wi-fi.