METODA ANIMACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH NA RZECZ DOBRA WSPÓLNEGO

24 | Wykres ilustruje to, że: • niezależnie od tego, co robią inni, zawsze bardziej opłaca nam się nic nie wrzucić, niż wrzu- cić dukaty do garnka, • zawsze korzystamy na tym, że inni wrzucają swoje dukaty do garnka, • jeśli wszyscy ulegną pokusie i nic nie wrzucą, gra kończy się niejako w punkcie wyjścia – każdy zostaje z 10 dukatami. Opisana gra wydaje się dobrze ilustrować mechanizmy związane ze wspólnymi dobrami 14 . Ma- gia garnka to nic innego jak potencjał tkwiący we wspólnym działaniu na rzecz tworzenia lub dbania o wspólne dobra . Kiedy mieszkańcy w pewnej okolicy wspólnie składają się, żeby ulepszyć drogę dojazdową do swoich posesji, stoją przed podobnym dylematem. Z jednej stro- ny byłoby świetnie, gdyby się udało. Z drugiej – jest pokusa, żeby się nie dokładać, a korzystać z tego, że inni się zrzucili, z trzeciej – jest obawa, że inni ulegną pokusie, a przecież nikt nie chce być tym jedynym, który ponosi koszty. Uogólniając, można stwierdzić, że każde wspólne działanie, którego rezultat będzie dostępny dla wszystkich jego uczestników, rodzi podobne, jak w opisanej grze, dylematy: • korzyść ze współpracy – każdy by się zgodził, że lepiej by było, gdyby się udało osiągnąć wspólny cel, ale... • pokusa – jeśli nie włączymy się we wspólne działanie lub nie będziemy się za bardzo sta- rać, nadal będziemy mogli cieszyć się wspólnym rezultatem, a nie poniesiemy zbyt dużych kosztów: finansowych, a także czasu czy wysiłku, • lęk – nawet jeśli chcemy się włączyć, boimy się, że inni tego nie zrobią, a jeśli się boimy, to jak mamy się zaangażować? Te dylematy mogą paraliżować wspólne działanie, jednak w praktyce udaje się robić różne rzeczy razem. Decyduje o tym fakt, że ludzie mają do dyspozycji cały arsenał rozwiązań, słu- żących rozstrzyganiu podobnych dylematów, takich jak normy, reguły, zwyczaje czy instytu- cje. Wrócimy do nich w dalszej części rozdziału, ale żeby lepiej zrozumieć ich działanie, warto przyjrzeć się jeszcze magicznym dukatom, czyli dobrom, które służą ludziom. 14 Gra w „Garnek pełen dukatów” ma strukturę wieloosobowego Dylematu Więźnia. Sam dylemat więźnia (zarówno w wersji dwu-, jak i wieloosobowej) jest najbardziej znaną grą rozumianą jako ilustracja pewnej sytuacji społecznej. Analizowaniem różnego rodzaju sy- tuacji społecznych przy użyciu abstrakcyjnych modeli podobnych do opisanej tu gry zajmuje się matematyczna teoria służąca do ana- lizy interakcji – teoria gier. Teoria ta obecnie jest wykorzystywana w wielu dyscyplinach naukowych, przede wszystkim w ekonomii i naukach politycznych. Więcej o teorii gier np.: P.D. Straffin, Teoria gier , Warszawa 2004; J. Haman, Gry wokół nas. Socjolog i teoria gier, Warszawa 2014.